Περί των Ευρωπαίων γιόγκι και της σχέσης των με τον σοσιαλισμό.

 

Τις τελευταίες δεκαετίες στον δυτικό κόσμο είναι έντονο το φαινόμενο του μιμητισμού πνευματικών πρακτικών Ινδουιστικής προελεύσεως. Αυτή η μόδα ξεκίνησε δειλά δειλά την δεκαετία του 1960 από τους χίπηδες που έβλεπαν την ινδουιστική «Νιρβάνα» ως ιδανική κατάσταση που προσομοίαζε τις εμπειρίες τους από την χρήση ναρκωτικών ουσιών, ενώ σήμερα η γιόγκα και τα είδη αρωματισμού χώρου (τα γνωστά stick) είναι διαδεδομένα σε κάθε κυρία των Βορείων προαστείων, αλλά και των πιο λαϊκών περιοχών.

Βεβαίως, ανέκαθεν αυτός ο μιμητισμός ήταν επιλεκτικός, αφού τόσο οι χίπηδες όσο και οι γυμναστές γιόγκα χρησιμοποιούν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά αυτών των μεθόδων. Για παράδειγμα η γιόγκα είναι μία πρακτική που συνδυάζει την πνευματικότητα με την σωματική άσκηση, δηλαδή καμία σχέση με τα πακέτα που προσφέρουν τα γυμναστήρια και αποτελούν απλώς μία σωματική άσκηση ευλυγισίας. Στον Δυτικό κόσμο δηλαδή η πνευματική άσκηση εκλείπει τελείως από τη γιόγκα, κάτι που στην ουσία ακυρώνει την ίδια της τη χρησιμότητα. Θα μπορούσε πχ να ονομάζεται «stretching», αλλά η λέξη γιόγκα έχει γίνει ήδη trendy ως εμπορικό προϊόν.

Ίσως ο γράφων ακούγεται απόλυτος ως προς τις προθέσεις των Δυτικών που ασχολούνται με τη γιόγκα, αλλά δυστυχώς αυτή είναι η πραγματικότητα. Ελάχιστες εξαιρέσεις ακολουθούν μία πνευματική ζωή σε συνδυασμό με την πρακτική της γιόγκα, αλλά ακόμη και αυτές οι εξαιρέσεις είναι ως επί το πλείστον θύματα της μόδας που απλώς την έψαξαν σε μεγαλύτερο βάθος. Διότι πόσοι από αυτούς γνωρίζουν ότι παρόμοιες ψυχοσωματικές ασκήσεις υπάρχουν σε μεγάλο βαθμό και στην Ορθόδοξη πνευματική ζωή;

Πρώτος ο Άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης, γνωστός και ως Άγιος Ιωάννης της Κλίμακας (περ. 525-605), ανέπτυξε τεχνικές αναπνοής που μέσω της προσευχής και της νηστείας βοηθούσαν τον ασκούμενο να έρθει σε ένωση με τον Θεό. Στο έργο του «Κλίμαξ» περιγράφονται αυτές οι τεχνικές που οδηγούν την ψυχή του ατελούς, του αμαρτωλού ανθρώπου, αφού κατανοήσει το βόρβορο της αμαρτίας μέσα στον οποίο κυλιέται, να βρεί τον τρόπο να στραφεί προς το ανέσπερο φως, τον Θεό.

Αν και στην Κλίμακα μπορεί να εντοπίσει κανείς πολλές ομοιότητες με τις ανατολίτικες μορφές διαλογισμού (Ινδουιστικές και Βουδιστικές), εντούτοις υπάρχει μία τεράστια οντολογική διαφορά που έγκειται στην κοσμοθεωρία ανάμεσα σε Ευρωπαίους και Ασιάτες πιστούς: Στον Ινδουισμό (και στον Βουδισμό) ο ασκούμενος αποσκοπεί στην εξαφάνιση ή το σβήσιμο της ατομικής ύπαρξης του ανθρώπου μέσα στην παγκόσμια θεία πραγματικότητα (το μπράχμαν), γεγονός που συνιστά το ιδανικό της λύτρωσης που ονομάζεται «νιρβάνα», αφού απαλλάσσει τον άνθρωπο από την οδυνηρή εμπειρία της μετενσάρκωσης (σαμσάρα). Αντιθέτως, στην Ορθόδοξη πίστη (όπως εκφράζεται στον Βυζαντινό μυστικισμό), ο ασκούμενος δεν επιθυμεί την εξαφάνισή του, αλλά την προσωπική συνάντηση του Ανθρώπου με τον Θεό.

Αυτή η διάλυση της ατομικής ύπαρξης (του άτμαν) σε αντιδιαστολή με την εξύψωση του ατόμου, είναι στην ουσία η διαφορά ανάμεσα στις Αξίες της συγκεντρωτικής Ανατολής και της Καπιταλιστικής Δύσης: Στο ανατολίτικο πνεύμα κυριαρχεί ο συγκεντρωτισμός, ενώ ο Δυτικός πολιτισμός είναι βασισμένος στην ανάδειξη του ατόμου, την ιδιωτική πρωτοβουλία και τον Καπιταλισμό.  Άγιοι όπως ο Αυγουστίνος ή ο Άγιος Θωμάς Ακινάτης αποτελούν ιδεολογικούς προπομπούς του Καπιταλισμού που αργότερα διατυπώθηκε από τους κλασικούς φιλελεύθερους όπως ο Edmund Burke και ο John Locke. Ας μη λησμονούμε πως και τα Εθνικοκαπιταλιστικά απελευθερωτικά κινήματα του 18^ου και 19^ου αιώνα βασίστηκαν στην Χριστιανική πίστη και χτίστηκαν πάνω στις Χριστιανικές αρχές.

Προφανώς και τασσόμεθα υπέρ της ελευθερίας του ατόμου και των επιλογών του, αλλά επίσης έχουμε το δικαίωμα να κρίνουμε και να έχουμε γνώμη. Και ο γράφων, έχοντας γνωρίσει αρκετούς «Δυτικούς γιόγκι», διαπιστώνει το τεράστιο χάσμα ανάμεσα στον τρόπο ζωής αυτών των ανθρώπων και αυτό που υποτίθεται ότι υποστηρίζουν. Και ενώ θα μπορούσαν να πετύχουν τα ίδια ψυχοσωματικά  οφέλη ακολουθώντας μια Δυτική πρακτική, προτιμούν να υιοθετήσουν την μόδα της γιόγκα που δεν βρίσκει καμία συμφωνία με τη νοοτροπία του Δυτικού ανθρώπου.

Και για να μη δοθεί η λανθασμένη αντίληψη ότι μόνο ο Άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης ανέπτυξε τέτοιου είδους πρακτικές, αναφέρω ενδεικτικά μερικές από τις πολλές περιπτώσεις: ο όσιος Νικηφόρος ο Μονάζων, ο αββάς Αντώνιος, ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος, ο όσιος Θεοδόσιος ο Κοινοβιάρχης, ο άγιος Αρσένιος, ο όσιος Παύλος ο Λατρινός, άγιος Ιωάννης ο Καρπάθιος, και δεκάδες ακόμα γνωστότεροι ή άγνωστοι άγιοι της Ορθοδοξίας ανέπτυξαν ψυχοσωματικές μεθόδους πνευματικότητας και εσωτερισμού. 

Τσίκας Δημήτριος

Εθνικισμός και σοσιαλισμός: Δύο ασύμβατες έννοιες.

 

Όταν προ 2 ετών είχα εκδόσει το βιβλίο «Εθνικοκαπιταλισμός», είχα λάβει αρκετές κριτικές, θετικές και αρνητικές: Από τη μία τα διθυραμβικά σχόλια, κυρίως προερχόμενα από τον λιμπερταριανικό και τον ακαδημαϊκό χώρο, και από την άλλη τα επικριτικά σχόλια από τους σκληρούς εθνικιστικούς και σοσιαλιστικούς πυρήνες.

Η αλήθεια είναι ότι ο Εθνικιστικός χώρος από την περίοδο του Μεσοπολέμου συμπλέει με τον σοσιαλισμό και την κεντρικώς σχεδιασμένη οικονομία, αναπτύσσοντας συγχρόνως μία έντονα αντικαπιταλιστική γραμμή, η οποία διατηρήθηκε και μεταπολεμικά. Αυτή η αριστερή στροφή του Εθνικισμού ενισχύθηκε ακόμα περισσότερο με την σταδιακή απομάκρυνση της συστημικής Δεξιάς από τις Εθνικιστικές θέσεις σε μία προσπάθειά της να αποτάξει από πάνω της κάθε σχέση με τον ποινικοποιημένο πλέον ναζισμό.

Έτσι, αναπόφευκτα ο Εθνικισμός πέρασε στο περιθώριο, αποκομμένος από την κοινωνία, τα συνδικάτα, την τέχνη και τα πανεπιστήμια. Ελάχιστες εξαιρέσεις επωνύμων τόλμησαν να εκφράσουν Εθνικιστικές Ιδέες, με τεράστιο κόστος στην προσωπική και επαγγελματική τους ζωή.

Για να είμαστε όμως δίκαιοι, θα πρέπει να κάνουμε και μία αυτοκριτική. Αυτό το περιθώριο στο οποίο πέρασαν οι Εθνικιστικές Ιδέες, σε πολλές περιπτώσεις δεν ήταν αναίτιο. Ο «χώρος», σε μια προσπάθεια να επιβιώσει, άνοιξε τις πόρτες σε προβληματικές περιπτώσεις και σε ναυάγια της ζωής. Χούλιγκαν, ποινικοί, τυχοδιώκτες και κάθε καρυδιάς καρύδι βρήκαν πολιτική στέγη στα Εθνικιστικά κόμματα της Ευρώπης.

Κατά την ταπεινή άποψη του γράφοντος, το κομβικό σημείο που ξεκίνησε η παρακμή των Εθνικιστικών Ιδεών, είναι το ίδιο που τις ανάδειξε: Η αριστεροποίησή τους κατά τον Μεσοπόλεμο.

Η περίοδος του Μεσοπολέμου ήταν ιδιαίτερη όσον αφορά τις κοινωνικές συνθήκες. Ένας καταστροφικός Ευρωπαϊκός Εμφύλιος σήμανε το τέλος των Αυτοκρατοριών και την απαρχή των Εθνικών κρατών, ενώ συγχρόνως καταδίκασε τους επιζήσαντες του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου να υποφέρουν από την φτώχεια και την πείνα. Αυτή η ανέχεια άνοιξε την πόρτα στην λαϊκιστική αριστερά να μολύνει ακόμα και τις αγνές Ιδέες του Εθνικισμού, αφού πλέον η επιβίωση του Έθνους ήταν άμεσα συνδεδεμένη με την βιολογική επιβίωση των ανθρώπων που απαρτίζουν το Έθνος. Και κάπως έτσι, με αυτό το πάντρεμα του Εθνικισμού και της αριστεράς δημιουργήθηκαν οι παρά φύσιν ιδεολογίες του φασισμού και του ναζισμού.

Έκτοτε, η επιδοματική πολιτική προς τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα έχει συνδεθεί το «εθνικό όφελος», αντιγράφοντας ουσιαστικά και την μαρξιστική οπτική. Αυτός ο μαρξισμός επιβίωσε και μεταπολεμικά, και μάλιστα οι σύγχρονοι Εθνικιστές αντέγραψαν ανεπιτυχώς και τις πρακτικές του πολιτιστικού μαρξισμού, δημιουργώντας τα τερατουργήματα των skinheads, του Oi!, και κάθε λογής Χολιγουντιανή μόδα. Μια βιομηχανία μουσικής, ρούχων και αξεσουάρ που κατέληξε να εξυπηρετεί εσωτερικές ανάγκες των φετιχιστών του χώρου.

Πριν τον Μεσοπόλεμο, ο Εθνικισμός εκφραζόταν μέσα από την τέχνη, την ποίηση, τα πεδία των μαχών και την παράδοση. Ο ρομαντικός Εθνικισμός βασίστηκε στην δημιουργικότητα του ατόμου, την ιδιωτική πρωτοβουλία και τον εθελοντισμό. Καραβοκύρηδες έδωσαν την περιουσία τους για την Επανάσταση του 1821, μεγαλέμποροι πολέμησαν την Βρετανική Αυτοκρατορία στον πόλεμο της Ανεξαρτησίας των ΗΠΑ, οι γαιοκτήμονες βασιλόφρονες πολέμησαν τους δημοκράτες στην Βανδέα, και πάντα η Αριστοκρατία ενσάρκωνε τις Αξίες του Έθνους. Όχι η πλέμπα.

Η Εθνικιστική Αριστοκρατία είναι αυτή που λείπει σήμερα. Σαφώς και χρειάζονται και οι ακτιβιστές του πεζοδρομίου, αλλά χωρίς Αριστοκρατική Ηγεσία δεν μπορεί να υπάρξει Εθνικιστικό κίνημα. Αυτό που έχει ανάγκη ο Εθνικιστικός χώρος είναι η εκπροσώπηση στον ακαδημαϊκό χώρο, στην επιχειρηματικότητα, στην στελέχωση πολυεθνικών εταιρειών, στην έρευνα, στην καινοτομία, στην παραγωγή.

Ευτυχώς στην Ευρώπη εμφανίζονται κάποια δειλά βήματα προς τα εμπρός, και μάλιστα σε δύο περιπτώσεις κατάφεραν να συγκυβερνήσουν στις πιο επιτυχημένες κυβερνήσεις των ημερών μας. Στην Εσθονία το EKKRE συμμετείχε κατά την περίοδο 2019-2021 στην συγκυβέρνηση με το καπιταλιστικό κόμμα συμβάλλοντας στο οικονομικό θαύμα της χώρας, ενώ στην Πολωνία η Konfederacja έχει επιτύχει την σύμπλευση λιμπερταριανιστών και Εθνικιστών, και έχει μέλη του στην κυβέρνηση σε καίριες θέσεις σε υπουργεία. Δεν είναι τυχαίο ότι Πολωνία και Εσθονία έχουν επιτύχει πολλά, τόσο σε θέματα οικονομίας και ανάπτυξης, όσο και στα εθνικά τους ζητήματα.

Στην Ελλάδα αυτή η ζύμωση βρίσκεται ακόμα σε εμβρυικό στάδιο, με παράδειγμα την υποσχόμενη συμμαχία των κυρίων Τζήμερου και Κρανιδιώτη. Ο συνασπισμός «ΕΘΝΙΚΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ» είναι η μοναδική πολιτική παρουσία στην Ελλάδα που έχει συγκεκριμένες προτάσεις και πλήρες, κοστολογημένο, ρεαλιστικό και εφαρμόσιμο πρόγραμμα. Τα στελέχη και οι υποψήφιοι του συνδυασμού απαρτίζονται από αξιόλογους επιστήμονες, επαγγελματίες και τεχνοκράτες, δηλαδή ανθρώπους που δεν περιμένουν να κάτσουν σε βουλευτικά έδρανα προκειμένου να βιοποριστούν.

Σίγουρα η «ΕΘΝΙΚΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ» απέχει ποιοτικά από το EKKRE και την Konfederacja, αλλά για τα Ελληνικά δεδομένα είναι μία αξιόλογη προσπάθεια που αξίζει την στήριξή μας.

Όπως και να ‘χει, θα πρέπει να απαγκιστρωθεί ο Εθνικιστικός χώρος από την μαρξιστική νοοτροπία και τον σοσιαλισμό. Κακά τα ψέματα, οι νεοεθνικιστές δεν φημίζονται για τις γνώσεις τους στα οικονομικά, κάτι που θα πρέπει να αντιστραφεί αν θέλουμε να διεκδικήσουμε την εξουσία με αξιώσεις.

Δημοσιεύθηκε στο προσωπικό ιστολόγιο του Δημητρίου Τσίκα στις 08/02/2022 

Ας μιλήσουμε για Φιλελευθερισμό.

 

Το βράδυ της 15^ης Φεβρουαρίου παρακολούθησα ζωντανά στο YouTube την εκπομπή «Διαξιφισμοί» από την ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ με καλεσμένους τον πρόεδρο του συνασπισμού «ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ», κύριο Θάνο Τζήμερο, και τον πρόεδρο του κόμματος «Ελληνικό Μέτωπο, κύριο Μάνο Κώνστα. Ήταν μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα εκπομπή (όπως όλες της Ελληνικής Ελεύθερης Τηλεόρασης), αλλά θέλω να σχολιάσω τον λόγο της έντασης στην αρχή της εκπομπής όταν πήρε τον λόγο ο κύριος Κώνστας.

Για όσους δεν παρακολούθησαν την εκπομπή, η ένταση προκλήθηκε επειδή ο κύριος Κώνστας απέδωσε στον φιλελευθερισμό κάποιες έννοιες τις οποίες ο συνομιλητής (που αυτοπροσδιορίζεται ως φιλελεύθερος) δεν αποδέχεται.

Προσωπικά δικαιολογώ και τους 2 καλεσμένους, διότι από τη μία δικαίως ο κύριος Τζήμερος προσβλήθηκε με την κατηγορία που όντως δεν εκφράζει τις απόψεις του, αλλά από την άλλη ο κύριος Κώνστας δεν σχημάτισε λανθασμένα αυτήν την εντύπωση.

Κι εδώ θέλω να χρησιμοποιήσω την ιδιότητά μου ως πολιτικός επιστήμονας και να επισημάνω κάποιες παρερμηνείες και αντεγκλήσεις γύρω από τον φιλελευθερισμό, τόσο σε γλωσσικό επίπεδο όσο και σε ερμηνεία.

Στην Ελληνική γλώσσα δεν υπάρχει κάποιος διαχωρισμός στην απόδοση των αγγλικών εννοιών «Freedom» και «Liberty», που λανθασμένα και τα δύο μεταφράζονται ως «Ελευθερία». Οπότε έχουμε μια πρώτη παρερμήνευση, η οποία προέρχεται από την γλωσσική αδυναμία να ερμηνεύσει ακριβώς δύο έννοιες με διαφορετική φιλοσοφική και πρακτική ερμηνεία. Γι αυτό και χρησιμοποιήθηκε ο όρος «Φιλελευθερισμός» που περιπλέκει ακόμα περισσότερο τα πράγματα.

Ως «φιλελευθερισμός» αποδόθηκε μεταπολεμικά η ελληνική απόδοση του «Liberty», και ως «φιλελεύθερος» ο «liberal». Προπολεμικά όμως, ο όρος αυτός χρησιμοποιήθηκε από τον Ελευθέριο Βενιζέλο, του οποίου η πολιτική όμως ήταν βαθύτατα κρατικιστική, πελατειακή, και γενικώς δεν είχε καμία σχέση με τον «κλασικό φιλελευθερισμό» όπως διατυπώθηκε από τον  John Locke, τον Adam Smith και τον Edmund Burke. Όταν ο Βενιζέλος επινόησε τον όρο «Φιλελεύθερος», απλώς ηχούσε όμορφα στα αφτιά του, και σίγουρα δεν είναι κατά νου τον classical liberalism. Και αυτή η σύγχυση ανάμεσα στον λιμπεραλισμό, τον Βενιζελσμό και Φιλελευθερισμό, καθόρισε στην Ελλάδα ένα θολό τοπίο.

Τα πράγματα έγιναν ακόμη πιο περίπλοκα στην Ελλάδα όταν στα μέσα του 20^ου αιώνα εμφανίστηκε η λεγόμενη «Αυστριακή Σχολή Οικονομικών», η οποία έδινε ακόμα μεγαλύτερη έμφαση στην ιδιωτική πρωτοβουλία και την οικονομική ελευθερία από τον κλασικό λιμπεραλισμό. Στους ιδρυτές της Αυστριακής Σχολής, Friedrich Hayek και Ludwig Von Mises, αποδόθηκε ο χαρακτηρισμός  «Libertarians», ο οποίος παρέπεμπε σε ορολογία που επινόησε ο  William Belsham την περίοδο της Γαλλικής Επανάστασης. Παρ’ όλο που οι Libertarians την εποχή του Belsham ήταν libertarian socialists, οι Αυστριακοί οικονομολόγοι χαρακτηρίστηκαν με αυτόν τον προσδιορισμό επειδή ασκούσαν παρόμοια κριτική στον κρατικό παρεμβατισμό. Μέχρι που ο «αιρετικός» της Αυστριακής Σχολής Murray Rothbard αποδέχτηκε ανοιχτά τον χαρακτηρισμό λέγοντας: «για πρώτη φορά στη μνήμη μου, εμείς, "η πλευρά μας", οικειοποιηθήκαμε μια κρίσιμη λέξη από τον εχθρό. Οι "libertarians" ήταν από καιρό απλά μια ευγενική λέξη για τους αριστερούς αναρχικούς, δηλαδή για τους αναρχικούς κατά της ιδιωτικής ιδιοκτησίας, είτε της κομμουνιστικής είτε της συνδικαλιστικής σχολής. Αλλά τώρα τον έχουμε αναλάβει εμείς».

Με τον καιρό αποδόθηκε ο όρος «anarcho-capitalism» για τους libertarians της Αυστριακής Σχολής, προκειμένου να υπάρξει διαχωρισμός με τους αριστερούς libertarians της Γαλλικής Επανάστασης, μιας και ο Libertarianism ήταν ουσιαστικά η πιο αγνή μορφή καπιταλισμού, χωρίς τις ρυθμίσεις του κράτους που δημιουργούν στρεβλώσεις και αδικίες στην αγορά.

Στην Ελλάδα υπήρχε ακόμα μεγαλύτερη σύγχυση, μιας και ο Libertarianism αναφερόταν επίσης ως «φιλελευθερισμός» (αν και από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 εμφανίστηκε ο όρος «ελευθερισμός» για τον libertarianism), μιας και η αριστερή ρητορική ακόμα και στον ακαδημαϊκό χώρο ενδιαφερόταν για τον Μαρξισμό και τον Λενινισμό και δεν έδινε σημασία στην παγκόσμια εξέλιξη της πολιτικής φιλοσοφίας. Και όσον αφορά τον anarcho-capitalism, στα Ελληνικά αποδόθηκε ως (τί έκπληξη;) «αναρχο-φιλελευθερισμός».

Αυτές οι άστοχες και ανακριβείς αποδόσεις που επικράτησαν λόγω της άκρας αριστεράς και του ΠΑΣΟΚισμού στις σχολές πολιτικών επιστημών, ενισχύθηκαν με την εμφάνιση του neo-liberalism κατά την εποχή της Margaret Thatcher και του Ronald Reagan, όπου αποδόθηκε ο όρος «Νέο-φιλελευθερισμός». Και γιατί δημιουργήθηκε μεγαλύτερη σύγχυση; Διότι για δεύτερη φορά ο συγκεκριμένος όρος χρησιμοποιήθηκε νωρίτερα με διαφορετική έννοια από Έλληνα πολιτικό. Το λαϊκίστικό «Κόμμα Νεοφιλελευθέρων» ιδρύθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 1977 από τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, με σκοπό να μετάσχει στις εκλογές του ίδιου έτους. Σε συνέντευξη τύπου ο Μητσοτάκης δήλωσε ότι το Κόμμα Νεοφιλελευθέρων αποτελούσε απλώς «ανασύσταση» του βενιζελικού κόμματος «προσαρμοσμένου στις ανάγκες της εποχής μας».

Με τα παραπάνω διαπιστώνει κανείς ότι ο Φιλελευθερισμός στην Ελλάδα είναι μια αυθαίρετη έννοια στην οποία ο καθένας ό,τι σημασία θέλει. Μόνο στην Ελλάδα μπορεί κανείς να δει τον liberal Στέφανο Μάνο να παρουσιάζει βιβλίο του Γιάννου Παπαντωνίου, τον liberal Δημητρά στον ρόλο του "Εθνικού λογοκριτή", τον liberal Βαλλιανάτο να βαζει πιο ψηλά την σεξουαλική προτίμηση από την ατομική ιδιοκτησία κτλ. Στο Ελλαδίτικο Φιλελευθεριστάν ο σοσιαλιστής Σημίτης είναι liberal, όπως επίσης και ο Κούλης θέσπισε το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα και που τάσσεται κατά της απολύσεως των δημοσίων υπαλλήλων. Και βεβαίως ο Ευάγγελος Βενιζέλος που άλλαξε το επίθετό του ώστε να παραπέμπει σε αυτόν που εισήγαγε τον όρο "φιλελευθερισμός" στην Ελλάδα.

Αυτός ο ιδεολογικός αχταρμάς, ο χείμαρρος ετερόκλητων και γραφικών στοιχείων (από αυτόν τον χείμαρρο εμπνεύστηκε ο Θεοδωράκης το όνομα του φιλελεύθερου κόμματός του), αποτελεί το κουκλοθέατρο του φιλελευθερισμού στην Ελλάδα. Ένας εσμός ατόμων που δεν ξέρουν ούτε οι ίδιοι τι πιστεύουν.

Τέλος, θα ήθελα να επισημάνω την αλλοίωση του όρου «Liberal» εκτός Ελλάδος. Πλέον ως liberals λογίζονται ο Obama και ο Biden, ενώ οι πραγματικοί εφαρμοστές του classical liberalism και του libertarianism χαρακτηρίζονται ως «φασίστες», «ακροδεξιοί», «ρατσιστές» κτλ. Ο πολιτιστικός μαρξισμός κατάφερε να διεισδύσει τόσο έντονα στο Δημοκρατικό κόμμα των ΗΠΑ και στα αντίστοιχα της Ευρώπης, που κατάφερε να επιτύχει την αλλοίωση και την διαστρέβλωση της έννοιας.

Με τα παραπάνω, διαπιστώνουμε ότι και ο κύριος Τζήμερος είχε δίκιο ως προς την έννοια που δίνει στον φιλελευθερισμό, αλλά και ο κύριος Κώνστας που σχημάτισε αυτήν την αρνητική εντύπωση. Το θέμα είναι σε ποια ερμηνεία του φιλελευθερισμού επικεντρώνεται κάποιος.

Προσωπικά, ως πολιτικός επιστήμων, προτιμώ να χρησιμοποιώ τους αγγλικούς όρους προκειμένου να μην δημιουργούνται λανθασμένες εντυπώσεις. Πιστεύω πως η ένταξη των αγγλικών όρων, με ελληνική κατάληξη, και ενταγμένες στο ελληνικό κλιτικό σύστημα, αποφεύγουν αυτές τις παρερμηνείες. Για παράδειγμα, είναι πιο δόκιμο να λέμε: Λιμπεραλισμός, Λιμπερταριανισμός, αναρχο-καπιταλισμός, νεολιμπεραλισμός, κλασικός λιμπεραλισμός κτλ. 

Δημοσιεύθηκε στο προσωπικό ιστολόγιο του Δημητρίου Τσίκα στις 17/02/2022 

Ο Χριστός δεν περιφρόνησε ποτέ το χρήμα ή το εμπόριο

 Ο Ιησούς δεν ισχυρίστηκε ποτέ ότι το χρήμα καθαυτό ήταν κάτι κακό. Αντίθετα, επαίνεσε την απόκτησή του μέσω της εργασίας

Άρθρο του Lawrence Reed για το FEE. Χρόνος ανάγνωσης 5'. Απόδοση στα ελληνικά Νίκος Μαρής. 

«Ο Ιησούς Χριστός θεωρούσε το χρήμα βρώμικο και ρίζα όλων των κακών!» δήλωσε ένας φοιτητής σε μια από τις διαλέξεις μου σε πανεπιστημιουπόλεις, πριν από λίγους μήνες. Δεν είναι μια ασυνήθιστη άποψη αυτή, αλλά είναι επίσης προφανώς λανθασμένη – εντελώς, και πέρα για πέρα ψευδής.

Ο φοιτητής απαντούσε σε μια διάλεξή μου με τίτλο «Ήταν ο Ιησούς σοσιαλιστής ;», βασισμένη σε ένα σύντομο δοκίμιο που έγραψα το 2015.

[ Δείτε σχετικά: Όχι, ο Χριστός δεν ήταν «σοσιαλιστής»]

Το βιβλίο εξετάζει ένα ευρύτερο ζήτημα, ένα μικρό μόνο μέρος του οποίου αποτελούν τα θέματα που σχετίζονται με το χρήμα. Ο Daniel Hannan από την Μεγάλη Βρετανία έγραψε έναν καταπληκτικό πρόλογο. Ο εκδότης Steve Forbes το αποκαλεί «ένα καλά τεκμηριωμένο αριστούργημα». Ο ιστορικός Burton Folsom δήλωσε ότι «χάρη σε αυτό το βιβλίο, οι προοδευτικοί δεν θα μπορέσουν ποτέ ξανά να ισχυριστούν με κάποια αξιοπιστία ότι ο Ιησούς θα έσπευδε να γίνει σοσιαλιστής αν ζούσε στην εποχή μας».

Ελπίζω να παραγγείλετε ένα αντίγραφο για εσάς, και ένα για τον ιερέα σας ή κάποιον άλλο ενδιαφερόμενο, επειδή, για αυτό το σημαντικό θέμα, δεν υπάρχει τίποτα στην αγορά τόσο πειστικό και περιεκτικό. (Ευχαριστώ τους αναγνώστες για την κατανόησή τους στην αυτο-διαφήμισή μου ! )

Τα χρήματα στην εποχή του Ιησού και ό,τι είπε σχετικά με αυτά είναι ενδιαφέροντα θέματα, κι αξίζουν προσοχής ανεξαρτήτως θρησκεύματος, πίστης, ή ακόμα και της έλλειψής της. Ας ρίξουμε λοιπόν μια ματιά.

Ο ίδιος ο Ιησούς δεν χρησιμοποίησε ποτέ τη φράση «βρώμικο χρήμα». Η φράση εμφανίζεται μόνο τέσσερις φορές σε ολόκληρη τη Βίβλο. Και τις τέσσερις, εκστομίζεται από κάποιον άλλο, και πάντα σε σχέση με περιπτώσεις κλοπής ή ανεντιμότητας, με αναφορές σε «λάφυρα» ή σε «παράνομο όφελος».

Η κλοπή και η ανεντιμότητα στιγματίζονται μέσω ανεπιφύλακτης καταδίκης τόσο στην Παλαιά όσο και στην Καινή Διαθήκη, από πλήθος προφητών και σοφών. Για παράδειγμα: «μην πάρετε χρήματα από κανέναν δια της βίας, ούτε να ψευδομαρτυρήσετε ποτέ εις βάρος κάποιου», συμβούλευσε ο Ιωάννης ο Βαπτιστής όταν ερωτήθηκε από μια ομάδα στρατιωτών (στο κατά Λουκάν 3:14). Στα Γνωμικά (11:1) μαθαίνουμε ότι «τα κάλπικα σταθμά [σ.σ. στο ζύγι] αποτελούν βδέλυγμα για τον Κύριο, αλλά τα αυθεντικά είναι η ευχαρίστησή του».

Ο Ιησούς δεν ισχυρίστηκε ποτέ, ούτε κατά προσέγγιση, ότι το χρήμα από μόνο του ήταν κάτι κακό. Αντίθετα, επαίνεσε την απόκτησή τους μέσω της παραγωγικής εργασίας και της επένδυσής τους, όπως στην περίφημη Παραβολή των Ταλάντων. Συμβούλεψε την προσεκτική διαχείρισή τους στο επιχειρείν, όπως στο κατά Λουκάν 14:28-30. Ενθάρρυνε την ιδιωτική, εθελοντική χορήγησή τους για αξιόλογους σκοπούς και φιλανθρωπίες, όπως στην Παραβολή του Καλού Σαμαρείτη. Εξήρε αυτούς που υποστήριζαν αγαθοεργίες, αποστολές και ναούς με τις χορηγίες και τις προσφορές τους, όπως στην ιστορία των οβολών της χήρας στο κατά Μάρκον 12:41-44 και στο κατά Λουκάν 21:1-4.

Σε πολλές περιπτώσεις, παρότρυνε τους ανθρώπους να βοηθήσουν ο ένας τον άλλον – συμπεριλαμβανομένης της δωρεάς χρημάτων – για την κάλυψη δικαιολογημένων αναγκών και για την βελτίωση των συνθηκών της ζωής τους. Εσείς και εγώ κάνουμε το ίδιο, ίσως σε καθημερινή βάση, στο σπίτι ή στον χώρο εργασίας μας. Η παρότρυνση κάποιου να βοηθήσει έναν άλλον άνθρωπο είναι ένα πράγμα, αλλά το να αναγκάζεις κάποιον να δώσει χρήματα για να βοηθήσει κάποιον είναι κάτι πολύ διαφορετικό. Ο Ιησούς ζήτησε την προσωπική, ατομική και ελεύθερη γενναιοδωρία, όχι καταναγκαστικά, κρατικά προγράμματα αναδιανομής.

Γιατί πιστεύουν τόσοι πολλοί ότι, επειδή ο Ιησούς ενέκρινε τη φιλανθρωπική προσφορά, θα ενέκρινε επίσης και ένα υποχρεωτικό κράτος πρόνοιας; Υπάρχει ολόκληρο χάος μεταξύ των δύο. Εάν σας προτείνω να διαβάσετε ένα βιβλίο, θα υποθέσετε ότι είμαι υπέρμαχος ενός κράτους που θα σας αναγκάσει να το διαβάσετε; Όταν η μητέρα σας σας έλεγε να τρώτε λαχανικά, νομίζατε ότι υποστήριζε αυτομάτως ένα Υπουργείο Κατανάλωσης Λαχανικών;

Πάνω από μία φορά, ο Ιησούς προειδοποίησε να μην αφήνεται η προσωπικότητά μας να υποκύπτει στους επιβλαβείς πειρασμούς και τις υπερβολές που συχνά συνοδεύουν τα χρήματα. Παρομοίως, ευλόγησε το φαγητό αλλά όχι την λαιμαργία, την ξεκούραση του ύπνου αλλά όχι τη νωθρότητα, τη νηστεία αλλά όχι την πείνα, το κρασί αλλά όχι το μεθύσι.

Και ο Παύλος, ο διασημότερος και πιο δραστήριος απόστολος του Ιησού τον 1ο αιώνα, προειδοποίησε για την λατρεία του χρήματος αλλά όχι για το ίδιο το χρήμα. Στην πραγματικότητα, το να υποστηρίξουμε ότι ένα μέσο συναλλαγής είναι κατά κάποιο τρόπο εγγενώς κακό, θα ήταν ένας από τους πιο ανόητους ισχυρισμούς που θα μπορούσε κανείς να διατυπώσει. Οποιοσδήποτε οικονομολόγος θα σας διαβεβαιώσει ότι το χρήμα – ειδικά τα έντιμο χρήμα που δεν εκμαυλίζεται από νόθευση, απάτη ή κάλπικα σταθμά – διευκολύνει ένα επίπεδο εμπορίου και βιοτικού επιπέδου, που ούτε ένα πρωτόγονο σύστημα αντιπραγματισμού [σ.σ. ανταλλαγή αγαθών δίχως χρήματα], ούτε ένα κρατικό σύστημα αναδιανομής θα μπορούσαν ποτέ να δημιουργήσουν. Η Βιβλική μομφή κατά του ανέντιμου χρήματος, το οποίο εκδίδεται πληθωριστικά από τις κυβερνήσεις, είναι τουλάχιστον τόσο παλιά όσο η εκρήξη οργής του Ησαΐα για τους Ισραηλίτες: «Το ασήμι σας έχει γίνει παλιοσίδερο, το κρασί σας αναμίχθηκε με νερό».

Τα χαρτονομίσματα έκαναν την πρώτη τους εμφάνιση χίλια χρόνια μετά την εποχή του Ιησού . Το χρήμα στην εποχή του αποτελούνταν αποκλειστικά από μεταλλικά νομίσματα. Η Ιουδαία ήταν μια ρωμαϊκή επαρχία όταν έζησε ο Ιησούς, και το νόμισμά της ήταν το επίσημο νόμισμα του καθεστώτος του πρώτου αυτοκράτορα της Ρώμης, Αυγούστου, ο οποίος κυβέρνησε από το 30 π.Χ. έως το 14 μ.Χ. και του διαδόχου του, Τιβέριου, που κυβέρνησε από το 14 μ.Χ. έως το 37 μ.Χ. Εξέδιδαν ένα χρυσό νόμισμα, το aureus, και ένα ασημένιο, το δηνάριο σε ένα διμεταλλικό νομισματικό καθεστώς, όπου 1 aureus ήταν ίσο με 25 δηνάρια. Όταν ο Ιησούς ρώτησε τους Φαρισαίους τίνος η εικόνα αποτυπωνόταν στο δηνάριο (κατά Μάρκον 12:15), η απάντηση ήταν «του Καίσαρα». Ήταν πιθανώς η εικόνα του Αυγούστου .

Η Ιερουσαλήμ ήταν το κέντρο του διεθνούς εμπορίου εκείνη την εποχή, έτσι οι πολίτες της πιθανότατα έβλεπαν νομίσματα από διάφορα μέρη, και αποτελούμενα επίσης από άλλα μέταλλα, δημιουργώντας μια ακμάζουσα αγορά ανταλλαγής νομισμάτων. Ο Ιησούς, όπως είναι γνωστό, εκδίωξε μερικούς από αυτούς τους χρηματιστές από τον κύριο ναό (και ποτέ από μια τράπεζα ή από μια αγορά) επειδή απλά δεν ήταν η κατάλληλη δραστηριότητα για ένα τόσο ιερό μέρος. Σίγουρα, δεν υπήρχε λόγος να ανεχτεί οποιαδήποτε διακοπή της Λειτουργίας ή παρενόχληση των προσκυνητών. Ο εμπειρογνώμονας αρχαίων νομισμάτων David Hendin μας λέει :

Οι χρηματιστές και οι ζωέμποροι ήταν πανταχού παρόντες γύρω από το ναό, ακόμη και στην εξωτερική Αυλή των Ευγενών. Ήταν αναγκασμένοι να εργάζονται έξω από τον ναό. Πράγματι, οι αρχαιολογικές ανασκαφές κατά μήκος του Δυτικού Τείχους του Ναού στην Ιερουσαλήμ αποκάλυψαν έναν δρόμο και μια σειρά από μικρά καταστήματα που πιθανότατα στέγαζαν χρηματιστές, εμπόρους μικρών ζώων και εμπόρους αναμνηστικών.

Οι δουλειές τους πήγαιναν καλά, ειδικά κατά τη διάρκεια των ημερών του Προσκυνήματος. Είναι εύκολο να φανταστεί κανείς το πώς οι χρηματιστές και οι άλλοι έμποροι θα μπορούσαν να γίνουν ενοχλητικοί, καθώς ανταγωνίζονταν επιχειρηματικά μεταξύ τους. («Ανταλλακτήριο εδώ! Οι προμήθειές μας είναι οι χαμηλότερες!») Αυτός ο ανταγωνισμός πρέπει να είχε φτάσει σε σημείο προκλητικότητας όταν ο Ιησούς αναποδογύρισε τους πάγκους τους …

Κάποτε, ένας άνδρας πλησίασε τον Ιησού και του ζήτησε να χρησιμοποιήσει τη δύναμη και την επιρροή του για να αναδιανείμει τον πλούτο μιας κληρονομιάς (Λουκάς 12: 13-15). Ο άντρας ισχυρίστηκε ότι ο αδελφός του κληρονόμησε περισσότερα από όσα θα έπρεπε, οπότε ο Ιησούς έπρεπε να φροντίσει να πάρουν μερικά από τα χρήματα του αδερφού του και να δοθούν σε εκείνον. Η αντίδραση του Ιησού ήταν να επιπλήξει τον άντρα για το φθόνο του. «Ποιος με έχρισε δικαστή ή κριτή πάνω σας;» ρώτησε ο Ιησούς. Είναι σαφές ότι ο Ιησούς δεν έβλεπε τα χρήματα σαν ένα βολικό εργαλείο, με το οποίο μπορούμε να κλέψουμε τον έναν για να πληρώσουμε τον άλλον, ώστε να επιτύχουμε μια αναδιανομή του πλούτου.

Συχνά παρεξηγημένη είναι κι η ακόλουθη σημαντική προειδοποίηση από το Κατά Ματθαίον 6:24, που επαναλαμβάνεται στο κατά Λουκά 16:13. Ο Ιησούς είπε:

«Κανείς δεν μπορεί να υπηρετήσει δύο αφέντες, γιατί είτε θα μισήσει τον έναν και θα αγαπήσει τον άλλο, είτε θα αφιερωθεί στον έναν και θα περιφρονήσει τον άλλο. Δεν μπορείτε να υπηρετείτε και τον Θεό και τα χρήματα.»

Μερικοί αναγνώστες ερμηνεύουν αυτά τα λόγια σαν μια γενική άρνηση των χρημάτων. Εάν η επιλογή ορίζεται κατηγορηματικά ως «Θεός ή χρήμα», ή το ένα ή το άλλο, και δεν υπάρχει ενδιάμεσο, τότε φυσικά ένας πιστός πρέπει να επιλέξει το πρώτο. Αλλά παρατηρήστε το πλαίσιο: Ο Ιησούς δεν μιλούσε εδώ σε έναν καταναλωτή σε μια υπαρκτή αγορά. Δεν θα πετυχαίνατε πολλά, αν λέγατε στον υπάλληλο ενός πολυκαταστήματος: «Αντί για μετρητά για αυτό το πουκάμισο, επιτρέψτε μου να σας προσφέρω ένα κήρυγμα». Όταν ο Ιησούς είπε αυτή τη φράση, μιλούσε σε μια ομάδα Φαρισαίων, οι οποίοι ήταν γνωστοί για την λατρεία τους για το χρήμα, πάνω από όλα.

Οι λέξεις-κλειδιά είναι «υπηρετείτε» και «αφέντης». Ο Ιησούς αναφερόταν σε μια σχέση σεβασμού. Τι λατρεύετε; Ποιον «αφέντη» ακούτε όταν οι εντολές τους έρχονται σε αντίθεση μεταξύ τους; Με άλλα λόγια, δώστε την σωστή προτεραιότητα. Το χρήμα έχει βεβαίως τη θέση του στην οικονομική ζωή, αλλά δεν πρέπει ποτέ να είναι το πιο σημαντικό σημείο εστίασης. Μην επιτρέπετε σε αυτόν, ή στους σχετικούς με αυτόν, πειρασμούς να σας εξουσιάζουν.

Συμπέρασμα: Όποια και αν είναι η πίστη σας (ή ακόμα και αν δεν πιστεύετε), μην διατυπώνετε ισχυρισμούς για τον Ιησού και τα χρήματα, που δεν μπορούν να υποστηριχθούν από τα λόγια του και το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο έζησε. Ποτέ δεν εξέφρασε αποστροφή στην ιδέα ενός μέσου συναλλαγής, όπως είναι το χρήμα, ούτε στο να το κερδίζει κανείς έντιμα μέσω παραγωγικού εμπορίου. Ποτέ δεν πρότεινε να υπάρχει κάποιο μαγικό όριο στον υλικό πλούτο που επιτρέπεται να κερδίσει ένας άνθρωπος μέσω εθελοντικών συναλλαγών. Συμβούλεψε, ωστόσο, να μην αφήνετε τα χρήματα να ορίζουν τη ζωή σας και να εξουσιάζουν τις σχέσεις σας.

 

***

Ο Lawrence W. Reed είναι ομότιμος πρόεδρος του Foundation for Economic Education (FEE) στην Ατλάντα της Γεωργίας. Το πιο πρόσφατο βιβλίο του είναι το  Was Jesus Socialist?

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο site του Foundation for Economic Education – FEE.org

Μεταφράστηκε και δημοσιεύτηκε από το «Εξπρές του Διαδικτύου»

Οι ρίζες της σύγχρονης οικολογικής μισανθρωπίας: Οι θεωρίες του Thomas Malthus

 

Άρθρο του Richard Gunderman, που δημοσιεύτηκε από το AIER στις 11 Οκτωβρίου 2021. Απόδοση στα ελληνικά, Νίκος Μαρής. Χρόνος ανάγνωσης 5'.

O Τόμας Μάλθους δεν ήταν στ’ αλήθεια ένας κακός άνθρωπος. Απλώς είχε μια πραγματικά φρικτή ιδέα - ότι ο κόσμος πάντα περιέχει υπερβολικά πολλά ανθρώπινα όντα. Για να το θέσουμε λίγο πιο απαλά: Ο Malthus πίστευε ότι δεν μπορούσε να εμπιστευτεί κανείς τα ανθρώπινα όντα στο ότι θα κρατήσουν τον πληθυσμό τους υπό έλεγχο και ότι θα διατηρήσουν μια συνετή παρουσία στη κλίμακα της Δημιουργίας. Ο Malthus, του οποίου το ίδιο το επώνυμο αρχίζει με το λατινικό mal-, που σημαίνει κακό, δεινό, ή ασθένεια και οδηγεί συνειρμικά στις λέξεις κακοήθεια, κακόβουλος και κακοπροαίρετος, δεν ήταν αληθινά τόσο κακός. Στην πραγματικότητα, το όνομά του προέρχεται από τη λέξη malthouse (βυνοποιείο) ένα κτίριο στο οποίο οι σπόροι των δημητριακών προετοιμάζονται για της χρήση τους στη ζυθοποιία. Απλώς, ο Malthus μας έκανε να βλέπουμε ο ένας τον άλλον με καχυποψία, φθόνο και ζήλια - ένα κακόβουλο μείγμα που μετατοπίζει την προσοχή μας από το τι θα μπορούσαμε να συνεισφέρουμε, σε αυτό που ενδέχεται να χάσουμε ο ένας εξαιτίας του άλλου.

Τα πράγματα δεν ξεκίνησαν τόσο άσχημα για τον Τόμας Μάλθους. Γεννήθηκε το 1766 σε ένα προνομιακό περιβάλλον. Ο πατέρας του ήταν φίλος του μεγάλου Σκωτσέζου φιλοσόφου Ντέιβιντ Χιουμ και θαυμαστής του Ρουσσώ, του οποίου το βιβλίο Εμίλ ενέπνευσε την ανατροφή του νεότερου Μάλθους. Γινόμενος δεκτός στο Jesus College του Κέιμπριτζ, ο Μάλθους γρήγορα διακρίθηκε ως φοιτητής, κερδίζοντας βραβεία στις κλασικές σπουδές και τα μαθηματικά. Στη συνέχεια, έγινε υπηρέτης του Θεού, και έγινε νεοκόρος της ενορίας. Αργότερα παντρεύτηκε, απέκτησε δύο κόρες κι έναν γιο, και στη συνέχεια έγινε καθηγητής ιστορίας και πολιτικής οικονομίας στο κολέγιο της East India Company. Ήταν το έτος 1798 που δημοσίευσε το σπουδαιότερο έργο του, «Ένα δοκίμιο περί των κανόνων του πληθυσμού, όπως επηρεάζουν το μέλλον της βελτίωσης της κοινωνίας ».

Ο Malthus μ΄αυτό του το βιβλίο απαντούσε στα γραπτά του Godwin, του Condorcet και άλλων, των οποίων τις ελπίδες για μια αυξανόμενη ευτυχία της ανθρωπότητας θεωρούσε υπερβολικά αισιόδοξες. Έχοντας αντιληφθεί μέσω της δουλειάς του στην ενορία ότι έμοιαζε πάντα να κάνει περισσότερες βαπτίσεις παρά κηδείες, άρχισε να διεξάγει δημογραφικές έρευνες που τον έπεισαν ότι οι ανθρώπινοι πληθυσμοί τείνουν αναπόφευκτα να ξεπεράσουν τους πόρους που έχουν στη διάθεσή τους, ή πιο συγκεκριμένα, ότι τα αποθέματα τροφίμων αυξάνονται αριθμητικά ενώ ο αριθμός των ανθρώπων αυξάνεται γεωμετρικά. Όπως είπε ο Malthus, «Η αέναη τάση του ανθρώπινου γένους να αυξάνεται πέρα ​​από τα μέσα διαβίωσής του είναι ένας από τους γενικούς νόμους της φύσης, ο οποίος δεν έχουμε κάποιον λόγο να περιμένουμε ότι θα αλλάξει».

Αντισταθμίζοντας την τάση των ανθρώπινων πληθυσμών να εκρήγνυται υπάρχουν δύο δυνάμεις, τις οποίες ο Malthus ονόμασε «προληπτικούς» και «θετικούς» ελέγχους. Οι προληπτικοί έλεγχοι περιλαμβάνουν την καθυστέρηση της τεκνοποίησης ή την πλήρη αποφυγή τεκνοποίησης. Οι γυναίκες που αρχίζουν να κάνουν παιδιά αργότερα στη ζωή τους τείνουν να έχουν λιγότερα παιδιά, και εκείνες που δεν παντρεύονται ποτέ - όπως οι συνθήκες της εποχής του επέτρεπαν να υποθέτει - δεν θα γεννούσαν καθόλου παιδιά. Οι πρόσθετοι προληπτικοί έλεγχοι περιλαμβάνουν τον ηθικό περιορισμό - την ελπίδα ότι ορισμένοι άνθρωποι θα απέχουν από την τεκνοποίηση λόγω ανησυχίας για την ευημερία των παιδιών που γεννούν, τα οποία είναι αρκετά δύσκολο να τα υποστηρίξουν οι φτωχές οικογένειες - και η νομοθεσία, η οποία μπορεί να αποδειχθεί πολιτικά ανέφικτο να εφαρμοστεί. Η πρόσφατη πολιτική της Κίνας για ένα παιδί είναι μια ακραία εκδοχή του τελευταίου είδους «προληπτικού» ελέγχου. Ο Malthus έτρεφε ελάχιστες ελπίδες για τέτοιου είδους περιορισμούς:

«Οι φτωχοί βιοπαλαιστές, για να χρησιμοποιήσουμε μια τραχιά έκφραση, μοιάζουν πάντα να ζουν στο όριο της επιβίωσης. Οι ανάγκες του παρόντος εξαντλούν όλη τους την προσοχή και σπάνια συλλογίζονται το μέλλον. Ακόμα και όταν έχουν την ευκαιρία να εξοικονομήσουν χρήματα, σπάνια την αξιοποιούν, αλλά ό,τι είναι πέρα ​​από τις τρέχουσες ανάγκες τους το φορτώνουν, γενικά, στον κόκορα.»

Οι «θετικοί» έλεγχοι τώρα, περιελάμβαναν τον πόλεμο, την πανούκλα και τον λιμό. Εάν οι άνθρωποι δεν μπορούσαν να περιορίσουν τον ρυθμό αναπαραγωγής τους, η φύση θα εξάλειφε το πρόβλημα του υπερπληθυσμού όταν ο ανταγωνισμός για τους λιγοστούς πόρους θα έφερνε πόλεις και έθνη σε σύγκρουση μεταξύ τους. Ο υπερπληθυσμός επίσης θα οδηγούσε σε επιδημίες ασθενειών, ή θα υπήρχαν απλά πάρα πολλά στόματα για να ταΐσουμε. Ο Malthus είδε σε αυτές τις αρχές όχι απλώς μια περιγραφή του τι συμβαίνει στην πραγματικότητα, αλλά μια προσταγή για να επιδιώξει κανείς να συμβούν. Εγραψε,

«Είναι προφανής η αλήθεια ότι, όποιος και αν είναι ο ρυθμός αύξησης των μέσων διαβίωσης, η αύξηση του πληθυσμού πρέπει να περιορίζεται από αυτόν, τουλάχιστον αφ’ ης στιγμής η τροφή έχει διαιρεθεί στα μικρότερα δυνατά μερίδια που θα  μπορούσαν να συντηρήσουν τη ζωή. Όλα τα παιδιά που γεννιούνται, πέρα ​​από αυτά που απαιτούνται για να διατηρηθεί ο πληθυσμός στο παρόν επίπεδο, πρέπει απαραιτήτως να πεθάνουν, εκτός εάν τους δοθεί κάποιος χώρος από τον θάνατο ενηλίκων. Συνεπώς, για να ενεργούμε με συνέπεια, θα πρέπει να διευκολύνουμε, αντί να επιχειρούμε ανόητα και μάταια να εμποδίσουμε, τη λειτουργία της φύσης στην πρόκληση αυτής της θνησιμότητας, και αν φοβόμαστε την πολύ συχνή επίσκεψη της φρικτής μορφής του λιμού, θα πρέπει να ενθαρρύνουμε με εύσχημο τρόπο τις άλλες μορφές καταστροφής, τις οποίες είναι επιτακτική ανάγκη να χρησιμοποιήσει η φύση.»

Σε αντίθεση με τους αισιόδοξους της εποχής του, ο Malthus μπορεί να θεωρηθεί ως ένας πολιτικά απαισιόδοξος. Η κοσμοθέασή του θεωρεί τη φτώχεια ως την αναπόφευκτη μοίρα της ανθρωπότητας. Στην καλύτερη περίπτωση, οι προσπάθειες για τη μείωση της φτώχειας είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα αποτύχουν και στη χειρότερη, ότι θα αποδειχθούν αντιπαραγωγικές. Η φιλανθρωπία, για παράδειγμα, απλώς επιτείνει το πρόβλημα. Βάζοντας περισσότερη τροφή στο στόμα των φτωχών, οι φιλάνθρωποι ενεργούν σε μια ακούσια συμπαιγνία με την τάση να αυξάνονται οι πληθυσμοί πέρα ​​από τα μέσα για την υποστήριξή τους. Οι νόμοι της Αγγλίας για τους φτωχούς, υποστήριζε ο Malthus, ενθάρρυναν τις πολύτεκνες οικογένειες και απλώς αύξαναν τον αριθμό των ενδεών και των ετοιμοθάνατων. Θα ήταν καλύτερα να μην είχαν υπάρξει ποτέ, αυξάνοντας έτσι «τη συνολική μάζα ευτυχίας μεταξύ των απλών ανθρώπων». 

Ο Malthus έκανε, φυσικά, λάθος. Πρώτον, δεν σκέφτηκε ποτέ ότι οι διαθέσιμοι πόροι για την συντήρηση των πληθυσμών μπορεί να ξεπεράσουν τις προσδοκίες. Αναλογιστείτε το έργο του Αμερικανού γεωπόνου του 20ού αιώνα Norman Borlaug, του οποίου η «πράσινη επανάσταση» αύξησε δραματικά τις αποδόσεις των καλλιεργειών και του χάρισε το Νόμπελ Ειρήνης. Μερικοί μάλιστα έχουν υποστηρίξει ότι ο Μπόρλαγκ έσωσε περισσότερες ζωές από οποιονδήποτε άνθρωπο που έζησε ποτέ. Ο Malthus απέτυχε επίσης, αν και αυτό είναι κατανοητό, να προβλέψει την εμφάνιση των αντισυλληπτικών. Κάτι ακόμα πιο σημαντικό, δεν κατάφερε να προβλέψει την πιθανότητα ότι, για να ελέγξουν τη γονιμότητά τους, οι άνθρωποι θα μπορούσαν να επιλέξουν να περιορίσουν την σεξουαλική τους δραστηριότητα, ώστε να αυξήσουν το βιοτικό τους επίπεδο. Σε γενικές γραμμές, πλουσιότερα έθνη όπως οι ΗΠΑ, η Γερμανία και η Ιαπωνία έχουν σχετικά χαμηλά ποσοστά γονιμότητας. Στην πραγματικότητα, για να αυξηθεί το βιοτικό επίπεδο, αυτές οι χώρες χρειάζονται όχι λιγότερες, αλλά περισσότερες γεννήσεις.

Ωστόσο, ο Malthus δεν είχε άδικο μόνο ως προς τις προγνώσεις του. Είχε επίσης άδικο από ηθική άποψη, και σε μεγάλο βαθμό λόγω της επιρροής που άσκησε σε άλλους στοχαστές, όπως ο Δαρβίνος. Ο φειδωλός χαρακτήρας του Malthus, για τον οποίο οι πόροι δεν επαρκούν ποτέ, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της αντίληψης του Δαρβίνου για έναν βιολογικό κόσμο που κυριαρχείται από την αρχή του ανταγωνισμού. Εάν η γη παρέχει αρκετά για κάθε οργανισμό, τότε ο καθένας μπορεί να ζήσει και να αφήσει τους άλλους να ζήσουν επίσης. Αλλά σε έναν κόσμο που χαρακτηρίζεται από την σπανιότητα των πόρων, ακολουθεί αναπόφευκτα ένας αγώνας επιβίωσης, στον οποίο επιβιώνουν οι οργανισμοί που είναι καλύτερα προσαρμοσμένοι στις επικρατούσες συνθήκες και εκείνοι που δεν πεθαίνουν πρόωρα.  Η «επιβίωση του ισχυρότερου» του Δαρβίνου, που επαναλαμβανόταν επανειλημμένα από τον Μαλθουσιανισμό, δεν απείχε παρά ένα μικρό βήμα από την ευγονική, την προσπάθεια να εξισορροπηθούν οι ισχυροί και οι ανίσχυροι. [σ.σ. στην πραγματικότητα η ακριβής φράση που χρησιμοποίησε ο Δαρβίνος ήταν ‘’survival of the fittest’’ που σημαίνει ‘’ο πιο προσαρμοστικός’’]

Ο Malthus αποκάλυψε κάποτε την επίγνωσή του για την πιθανότητα να μπορεί να εφαρμοστεί κάτι παρόμοιο με την ευγονική, αλλά την απέρριψε ως ανέφικτη. Λαμβάνοντας υπ’ όψη την ιδέα ότι ορισμένες φωτισμένες οικογένειες θα μπορούσαν να λάβουν μέτρα για να προστατεύσουν τα καλύτερα γονιδιακά χαρακτηριστικά τους, έγραψε,

«Δεν γνωρίζω καμιά καλά οργανωμένη απόπειρα αυτού του είδους, εκτός από την αρχαία οικογένεια των Bickerstaffs, οι οποίοι λέγεται ότι ήταν πολύ επιτυχημένοι στο να λευκαίνουν το δέρμα και να αυξάνουν το ύψος της ράτσας τους με προσεκτικά επιλεγμένους γάμους, ιδιαίτερα με αυτήν την πολύ συνετή διασταύρωση με την Maud, την γαλατού, χάρη στην οποία διορθώθηκαν ορισμένα κεφαλαιώδη ελαττώματα στην ιδιοσυστασία της οικογένειας.»

Εμπνευσμένοι από τον Δαρβίνο, πολλοί διανοούμενοι επίγονοι του Malthus δεν ενστερνίστηκαν παρόμοιες ανησυχίες και αντίθετα υποστήριξαν θερμά τόσο την αρνητική ευγονική - προγράμματα για τη μείωση του αριθμού των ατόμων που φέρουν ανεπιθύμητα χαρακτηριστικά - όσο και την θετική ευγονική - προγράμματα που στοχεύουν στην αύξηση του αριθμού των ατόμων με επιθυμητά χαρακτηριστικά.

Ίσως το πιο οδυνηρό χαρακτηριστικό της θεωρίας αυτού του καλοήθους ανθρώπου να είναι η νοοτροπία της σπανιότητας, την οποία εισήγαγε και ενίσχυσε, και η οποία έχει εισχωρήσει στη σύγχρονη σκέψη στη βιολογία, τον περιβαλλοντισμό, και την οικονομία. Σύμφωνα με τον Malthus, η φύση ήταν ένας δυνάστης – «μ΄αιματοβαμμένα δόντια και νύχια» όπως το έθεσε ο Longfellow. Η ζωή είναι μια υπόθεση μηδενικού αθροίσματος, στην οποία για να εξασφαλίσουμε αρκετά για λογαριασμό μας, πρέπει να αρνηθούμε στους άλλους το να υπάρχουν. Εάν αυτοί οι άλλοι καταφέρουν να βρουν τον δρόμο τους προς την ύπαρξη, τότε θα πρέπει να υπομείνουν την ένδεια και τη δυστυχία μέχρι να υποστούν έναν πρόωρο θάνατο. Ο κόσμος του Μάλθους ήταν ένας απελπισμένος κόσμος - μια υπερπλήρης σωσίβια λέμβος, μια τραγωδία των κοινών, ένα δίλημμα του κρατουμένου. Η ευτυχία ενός ατόμου συνεπαγόταν τη δυστυχία ενός άλλου, και ο συνετός άνθρωπος έπρεπε να φυλάει με ζήλο ό,τι είχε, υπό τον φόβο ότι ο απερίσκεπτος θα το εξαφάνιζε με βουλιμία.

***

Ο Richard Gunderman, MD, PhD, είναι Καθηγητής Ακτινολογίας, Παιδιατρικής, Ιατρικής Εκπαίδευσης, Φιλοσοφίας, Ανθρωπιστικών Επιστημών, Φιλανθρωπίας και Ιατρικών Ανθρωπιστικών Σπουδών και Σπουδών Υγείας στο Πανεπιστήμιο της Ιντιάνα.

Τα πιο πρόσφατα βιβλία του είναι το Marie Curie και το Contagion.

Αλιεύτηκε από εδώ: Το Εξπρές του Διαδικτύου