Περί των Ευρωπαίων γιόγκι και της σχέσης των με τον σοσιαλισμό.

 

Τις τελευταίες δεκαετίες στον δυτικό κόσμο είναι έντονο το φαινόμενο του μιμητισμού πνευματικών πρακτικών Ινδουιστικής προελεύσεως. Αυτή η μόδα ξεκίνησε δειλά δειλά την δεκαετία του 1960 από τους χίπηδες που έβλεπαν την ινδουιστική «Νιρβάνα» ως ιδανική κατάσταση που προσομοίαζε τις εμπειρίες τους από την χρήση ναρκωτικών ουσιών, ενώ σήμερα η γιόγκα και τα είδη αρωματισμού χώρου (τα γνωστά stick) είναι διαδεδομένα σε κάθε κυρία των Βορείων προαστείων, αλλά και των πιο λαϊκών περιοχών.

Βεβαίως, ανέκαθεν αυτός ο μιμητισμός ήταν επιλεκτικός, αφού τόσο οι χίπηδες όσο και οι γυμναστές γιόγκα χρησιμοποιούν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά αυτών των μεθόδων. Για παράδειγμα η γιόγκα είναι μία πρακτική που συνδυάζει την πνευματικότητα με την σωματική άσκηση, δηλαδή καμία σχέση με τα πακέτα που προσφέρουν τα γυμναστήρια και αποτελούν απλώς μία σωματική άσκηση ευλυγισίας. Στον Δυτικό κόσμο δηλαδή η πνευματική άσκηση εκλείπει τελείως από τη γιόγκα, κάτι που στην ουσία ακυρώνει την ίδια της τη χρησιμότητα. Θα μπορούσε πχ να ονομάζεται «stretching», αλλά η λέξη γιόγκα έχει γίνει ήδη trendy ως εμπορικό προϊόν.

Ίσως ο γράφων ακούγεται απόλυτος ως προς τις προθέσεις των Δυτικών που ασχολούνται με τη γιόγκα, αλλά δυστυχώς αυτή είναι η πραγματικότητα. Ελάχιστες εξαιρέσεις ακολουθούν μία πνευματική ζωή σε συνδυασμό με την πρακτική της γιόγκα, αλλά ακόμη και αυτές οι εξαιρέσεις είναι ως επί το πλείστον θύματα της μόδας που απλώς την έψαξαν σε μεγαλύτερο βάθος. Διότι πόσοι από αυτούς γνωρίζουν ότι παρόμοιες ψυχοσωματικές ασκήσεις υπάρχουν σε μεγάλο βαθμό και στην Ορθόδοξη πνευματική ζωή;

Πρώτος ο Άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης, γνωστός και ως Άγιος Ιωάννης της Κλίμακας (περ. 525-605), ανέπτυξε τεχνικές αναπνοής που μέσω της προσευχής και της νηστείας βοηθούσαν τον ασκούμενο να έρθει σε ένωση με τον Θεό. Στο έργο του «Κλίμαξ» περιγράφονται αυτές οι τεχνικές που οδηγούν την ψυχή του ατελούς, του αμαρτωλού ανθρώπου, αφού κατανοήσει το βόρβορο της αμαρτίας μέσα στον οποίο κυλιέται, να βρεί τον τρόπο να στραφεί προς το ανέσπερο φως, τον Θεό.

Αν και στην Κλίμακα μπορεί να εντοπίσει κανείς πολλές ομοιότητες με τις ανατολίτικες μορφές διαλογισμού (Ινδουιστικές και Βουδιστικές), εντούτοις υπάρχει μία τεράστια οντολογική διαφορά που έγκειται στην κοσμοθεωρία ανάμεσα σε Ευρωπαίους και Ασιάτες πιστούς: Στον Ινδουισμό (και στον Βουδισμό) ο ασκούμενος αποσκοπεί στην εξαφάνιση ή το σβήσιμο της ατομικής ύπαρξης του ανθρώπου μέσα στην παγκόσμια θεία πραγματικότητα (το μπράχμαν), γεγονός που συνιστά το ιδανικό της λύτρωσης που ονομάζεται «νιρβάνα», αφού απαλλάσσει τον άνθρωπο από την οδυνηρή εμπειρία της μετενσάρκωσης (σαμσάρα). Αντιθέτως, στην Ορθόδοξη πίστη (όπως εκφράζεται στον Βυζαντινό μυστικισμό), ο ασκούμενος δεν επιθυμεί την εξαφάνισή του, αλλά την προσωπική συνάντηση του Ανθρώπου με τον Θεό.

Αυτή η διάλυση της ατομικής ύπαρξης (του άτμαν) σε αντιδιαστολή με την εξύψωση του ατόμου, είναι στην ουσία η διαφορά ανάμεσα στις Αξίες της συγκεντρωτικής Ανατολής και της Καπιταλιστικής Δύσης: Στο ανατολίτικο πνεύμα κυριαρχεί ο συγκεντρωτισμός, ενώ ο Δυτικός πολιτισμός είναι βασισμένος στην ανάδειξη του ατόμου, την ιδιωτική πρωτοβουλία και τον Καπιταλισμό.  Άγιοι όπως ο Αυγουστίνος ή ο Άγιος Θωμάς Ακινάτης αποτελούν ιδεολογικούς προπομπούς του Καπιταλισμού που αργότερα διατυπώθηκε από τους κλασικούς φιλελεύθερους όπως ο Edmund Burke και ο John Locke. Ας μη λησμονούμε πως και τα Εθνικοκαπιταλιστικά απελευθερωτικά κινήματα του 18^ου και 19^ου αιώνα βασίστηκαν στην Χριστιανική πίστη και χτίστηκαν πάνω στις Χριστιανικές αρχές.

Προφανώς και τασσόμεθα υπέρ της ελευθερίας του ατόμου και των επιλογών του, αλλά επίσης έχουμε το δικαίωμα να κρίνουμε και να έχουμε γνώμη. Και ο γράφων, έχοντας γνωρίσει αρκετούς «Δυτικούς γιόγκι», διαπιστώνει το τεράστιο χάσμα ανάμεσα στον τρόπο ζωής αυτών των ανθρώπων και αυτό που υποτίθεται ότι υποστηρίζουν. Και ενώ θα μπορούσαν να πετύχουν τα ίδια ψυχοσωματικά  οφέλη ακολουθώντας μια Δυτική πρακτική, προτιμούν να υιοθετήσουν την μόδα της γιόγκα που δεν βρίσκει καμία συμφωνία με τη νοοτροπία του Δυτικού ανθρώπου.

Και για να μη δοθεί η λανθασμένη αντίληψη ότι μόνο ο Άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης ανέπτυξε τέτοιου είδους πρακτικές, αναφέρω ενδεικτικά μερικές από τις πολλές περιπτώσεις: ο όσιος Νικηφόρος ο Μονάζων, ο αββάς Αντώνιος, ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος, ο όσιος Θεοδόσιος ο Κοινοβιάρχης, ο άγιος Αρσένιος, ο όσιος Παύλος ο Λατρινός, άγιος Ιωάννης ο Καρπάθιος, και δεκάδες ακόμα γνωστότεροι ή άγνωστοι άγιοι της Ορθοδοξίας ανέπτυξαν ψυχοσωματικές μεθόδους πνευματικότητας και εσωτερισμού. 

Τσίκας Δημήτριος