Εξορθολογισμός του νόμου περί καπνίσματος .

του Παναγιώτη Δούμα

1. Επικρατούσα κατάσταση

        α. Υπάρχει ένας νόμος που απαγορεύει το κάπνισμα εντός όλων των καταστημάτων εστιάσεως.
  β. Ο νόμος περιέχει παράθυρα, τα οποία ευνοούν τα καταστήματα που διαθέτουν μεγάλη πρασιά, την οποία μετατρέπουν σε κλειστούς χώρους, δήθεν στεγασμένους με πέργκολα. Ως εκ τούτου υπάρχουν δείγματα αθεμίτου ανταγωνισμού, έναντι επιχειρήσεων που ναι μεν διαθέτουν χώρους με περισσότερα τετραγωνικά, αλλά καμία πρασιά.
  γ. Ο νόμος δεν επιτρέπει διαμόρφωση χώρων για καπνιστές, ούτε καν για μεγαλυτέρου εμβαδού καταστήματα εστιάσεως.
 δ. Οι επιχειρηματίες είναι έκθετοι στον «τσαμπουκά» του καθενός «μη-συμμορφουμένου θεριακλή» με βαριά πρόστιμα.
  ε. Ο νόμος δεν εφαρμόζεται παρά από ελάχιστες επιχειρήσεις, κυρίως αυτές που ευνοούνται από την πρασιά.
 στ. Οι μη-καπνισταί διαμαρτύρονται για τη μη-εφαρμογή του νόμου και ζητούν αυστηρούς ελέγχους και πρόστιμα.
  ζ. Η εστίαση αποτελεί έναν κλάδο – διέξοδο για το μέσο Έλληνα, που δεν έχει δυνατότητα απασχολήσεως ή που χάνει τη δουλειά του. Σωρεία απολυομένων χρησιμοποιούν τις αποζημιώσεις τους από την απόλυση ή την εθελουσία έξοδό τους για να ιδρύσουν μία εταιρεία εστιάσεως.
  η. Η εστίαση αποτελεί επίσης μία εξαιρετικά αποδοτική πηγή εσόδων για το κράτος, καθώς συνδέεται και με τον τουρισμό, βασική και ίσως μοναδική σε αυτό το μέγεθος βιομηχανία εσόδων για τη χώρα.
  θ. Το κάπνισμα αποτελεί την κατανάλωση ενός καθ’ όλα νομίμως εμπορικά διατιθεμένου προϊόντος.
   ι. Παρά τη μείωση του ποσοστού των καπνιστών στη χώρα, παρατηρείται αύξηση των ανηλίκων καπνιστών και μείωση της ελαχίστου ηλικίας εισόδου των ανηλίκων στον κόσμο αυτής της επιβλαβούς για τους ιδίους και τους άλλους συνηθείας, η οποία ενέχει και διόλου ευκαταφρόνητη οικονομική επιβάρυνση για τους ιδίους ή τους γονείς τους.
 ια. Η μη ουσιαστική εφαρμογή του μέτρου μαρτυρά μία πραγματικότητα: Ότι το κοινωνικό αίτημα για πλήρη απαγόρευση του καπνίσματος δεν είναι επαρκές, καθώς οι φωνές στο δημόσιο διάλογο που απαιτούν διά ροπάλου αυτές τις απαγορεύσεις δεν είναι στην πραγματικότητα ικανές να συμπαρασύρουν ούτε καν την πλειονότητα των μη-καπνιστών, οι οποίοι ενδίδουν στις ανάγκες που γεννά η εξάρτηση των «μειονοτικών» (οριακά) καπνιστών φίλων ή συντρόφων τους. Επιπλέον, μαρτυρά ότι σε ένα επίπεδο παιδείας, δεν έχει γίνει τίποτε ώστε η μετάβαση σε μία «Ελλάδα μη-καπνιστών» να γίνει ομαλά.
 ιβ. Την ίδια στιγμή που επιδιώκεται αυτή η πλήρης απαγόρευση και εξάλειψη, μελετάται η δημιουργία χώρων – ζωνών ελευθέρας χρήσεως ναρκωτικών ουσιών.
  ιγ. Η υποκρισία δε σταματά εκεί. Την ώρα που στις εταιρείες εστιάσεως, ακόμη και σ’ αυτές με μεγάλο εμβαδόν, δεν επιτρέπεται η διαμόρφωση χώρων μη-καπνιστών, στην ίδια τη βουλή των Ελλήνων υπάρχει ειδικός χώρος για καπνιστές.
 

2. Αναμενόμενες εξελίξεις

      α. Η Νέα Δημοκρατία έχει προεξαγγείλει αυστηροποίηση του νόμου και δρακόντια επιβολή της εφαρμογής του. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης εκφράζει μία «οργή», όμοια με την δικαιολογημένη οργή για το άβατο των Εξαρχείων και για την ανεξέλεγκτη δράση τρομοκρατικών ομάδων. Και σίγουρα, αυτή η οργή δεν είναι ανάλογη με τη θέση που καταλαμβάνει το «παθητικό κάπνισμα» στην ιεράρχηση των προβλημάτων της ελληνικής κοινωνίας σε σχέση με την γενικότερη παραβατικότητα.
 β. Σε περίπτωση εκπλήρωσης αυτής της δεσμεύσεως της Αξιωματικής Αντιπολιτεύσεως, θα μειωθεί η κίνηση στα καταστήματα εστιάσεως και ο κόσμος θα επιλέγει είτε τα πάρκα είτε το σπίτι του για να διασκεδάζει. Αυτό είχε συμβεί και όταν το μέτρο πρωτοεπιβλήθηκε επί κυβερνήσεως Καραμανλή. Μοιραία, όσες επιχειρήσεις δε διαθέτουν πρασιά θα οδηγηθούν στο κλείσιμο ή στην παρανομία.
 γ. Ακόμη και στις επιχειρήσεις χωρίς πρασιά που υπομείνουν και εφαρμόσουν με συνέπεια το μέτρο, θα έχουμε αύξηση των καπνιζόντων θαμώνων εκτός του καταστήματος, οι οποίοι θα βγαίνουν με τα ποτά τους και θα στήνουν πηγαδάκια, δημιουργώντας μία κατάσταση μονίμου οχλήσεως για τους περιοίκους. Αυτό θα οδηγήσει σε ένα άλλο μέτρο που εφαρμόστηκε στην Ευρώπη, το οποίο απαγορεύει την κατανάλωση προϊόντων ενός καταστήματος εστιάσεως σε απόσταση εγγύτερη των πέντε ή επτά μέτρων (ενδεικτικά), ειδικά κατά της ώρες κοινής ησυχίας. (Παραλογισμός με ευρωπαϊκή σφραγίδα)
 δ. Οι απαγορεύσεις πρέπει συνήθως να έχουν μία ακριβή εκτίμηση των συνεπειών τους και του πώς θα εκτονωθεί το αντικείμενό τους. Θα αναζητηθούν νέα παράθυρα στο νόμο, θα εμφανισθούν κρυφές επιχειρήσεις, σαν τα κρυφά κλαμπ της ποταπαγόρευσης, οι οποίες και θα κερδοσκοπούν, αλλά και δε θα αποδίδουν τίποτε στο δημόσιο.
 ε. Σε μία περίοδο καθολικής καταπιέσεως των ελευθεριών του πολίτη διά της πολιτικής ορθότητος, πλήρους φορολογικού εξανδραποδισμού του και διαλύσεως του κοινωνικού ιστού, η ψυχαγωγία του πλήττεται ενισχύοντας το στρατό δυσαρεστημένων και μίζερων ανθρώπων που γέννησε η κρίση, τόσο η οικονομική όσο και η κοινωνική. Συγχρόνως, πλήττονται τα δημόσια έσοδα, ο τουρισμός και η αγορά εργασίας, η οποία σε μεγάλο βαθμό εξυπηρετείται από την εστίαση.
 στ. Το πιο σημαντικό ωστόσο είναι, ο κίνδυνος οι μη-καπνιστές να μη βρουν το δίκιο τους ποτέ και στο τέλος να τοποθετηθούν, όπως πολλοί άλλοι πολίτες στο ράφι των γραφικών, που επί δεκαετίες ζητούν το δίκιο τους για διάφορα ζητήματα και δεν το βρίσκουν ποτέ.
  ζ. Το επόμενο βήμα θα είναι η απαγόρευση του καπνίσματος σε υπαίθριους χώρους, πράγμα που ήδη συμβαίνει σε κάποια σημεία της Ευρώπης.

3. Πολιτική και ιδεολογική διάσταση

       α. Υπάρχει διάχυτη η άποψη ότι η εμμονή για αυτήν την απαγόρευση δεν οφείλεται σε πρακτικούς λόγους, ούτε επειδή ξαφνικά, ειδικά για αυτό το ζήτημα, κάποιες πολιτικές δυνάμεις αφουγκράστηκαν κάποια σημαντική μερίδα των πολιτών, όπως οι μη-καπνιστές. Αφενός διακρίνεται ο ευρωπαϊκού επιπέδου επαρχιωτισμός, που μιμείται ό,τι εφαρμόζεται στο εξωτερικό και υιοθετεί κάθε εκ Βρυξελλών υπαγορευόμενη ντιρεκτίβα, χωρίς να λαμβάνει υπ’ όψιν του την ελληνική πραγματικότητα. «Πότε θα γίνουμε κι εμείς Ευρωπαίοι;» διερωτώνται οι διάφοροι προπαγανδιστές του μέτρου. Αγνοούν ωστόσο δύο βασικές πραγματικότητες. Ότι αφενός οι απαγορεύσεις δεν εφαρμόστηκαν καθολικά και παντού στην Ευρώπη και αφετέρου ότι ήδη έχουν αρχίσει να γίνονται εκπτώσεις, όπου το μέτρο εφαρμόστηκε με αυστηρότητα.
 β. Η αδυναμία ή πρόθεση να μη λαμβάνεται υπ’ όψιν η δική μας πραγματικότητα, η ιδιοσυγκρασία των Ελλήνων και οι ιδιαίτερες συνθήκες που επικρατούν στη χώρα μας, μαρτυρά και μία ουσιαστική αδιαφορία για το έθνος και τις ιδιαιτερότητές του. Μια εχθρότητα, θα τολμούσε κανείς να πει, που πηγάζει από στρεβλές εμμονές μιμητισμού και δουλοπρέπειας.
 γ. Η απαγόρευση σε μία ιδιωτική επιχείρηση να διαθέτει το χώρο της σε όποιον θέλει, από τη στιγμή που αυτός καταναλώνει ένα καθ’ όλα νόμιμο στην αγορά προϊόν, αποτελεί σοβαρό ζήτημα περιορισμού της ελευθερίας. Επισημαίνουμε, ότι δε μιλάμε για δημοσίους κλειστούς χώρες, αλλά για ιδιωτικές επιχειρήσεις. Πρόκειται για σοβιετικού χαρακτήρος παρεμβατισμό, ο οποίος δεν επιχειρεί καν τα προσχήματα να τηρήσει. Λειτουργεί εκδικητικά και τιμωρητικά για μια τεράστια μερίδα πολιτών, αλλά και για ένα τεράστιο κομμάτι της ανάπτυξης και της οικονομίας της χώρας που αποδίδει στο κράτος τεράστια έσοδα, έχοντας μάλιστα υποστεί τεράστια επιβάρυνση με την αύξηση του ΦΠΑ στα αλκοολούχα.
 δ. Αποτελεί αντίφαση και υποκρισία η απαγόρευση της κατανάλωσης ενός προϊόντος που όχι μόνον είναι νόμιμο, αλλά συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στην οικονομία της χώρας μέσω φόρων.
 ε. Ακόμη μεγαλύτερη αγανάκτηση προκαλεί η περαιτέρω απαγόρευση των ηλεκτρονικών τσιγάρων.
 στ. Η καθολική απαγόρευση του καπνίσματος βλάπτει και την ψυχική υγεία των καπνιστών στις ελάχιστες περιπτώσεις που εφαρμόζεται, αλλά και την υγεία των μη-καπνιστών, καθώς δεν εφαρμόζεται ούτε πρόκειται να εφαρμοσθεί ποτέ. Κι αυτό, διότι ο νόμος δεν είναι σωστός και δε λαμβάνει υπ’ όψιν του τίποτε άλλο πέραν της διεθνούς (κατά τόπους) πρακτικής.
 ζ. Βασικός σκοπός της πολιτικής είναι να εξασφαλίζει το εγγύτερο στο ιδανικό αποτέλεσμα για τους πολίτες και όχι να επιβάλλει απαγορεύσεις, απλά εκτελώντας οδηγίες μη αιρετών εκ Βρυξελλών.
 η. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση σχετίζεται άμεσα με το θέμα του καπνίσματος. Αφενός διότι έχει επιφορτισθεί το βάρος της εφαρμογής αυτών των παραλόγων νόμων και αφετέρου, διότι οι άμεσα πληττόμενοι αυτών των νόμων, είναι οι μεγαλύτεροι ζωοδότες της. Ως εκ τούτου, έχει καθήκον να κάνει έντονες παρεμβάσεις στην κεντρική εξουσία για τον εξορθολογισμό και την επίτευξη του θεμιτού αποτελέσματος, που δεν είναι άλλο από την μεγαλύτερη δυνατή ικανοποίηση για μη-καπνιστές, καπνιστές και επιχειρήσεις.

4. Πρόταση

     α. Δικαίωμα δημιουργίας χώρου καπνιστών μέχρι και 40% του συνολικού τους εμβαδού για επιχειρήσεις  με εμβαδόν άνω των 100τ.μ.(ενδεικτικό). Οι επιχειρήσεις αυτές θα πρέπει να υπαχθούν σε ειδικό μητρώο επιχειρήσεων που επιτρέπουν το κάπνισμα.
 β. Για επιχειρήσεις με μικρότερη των 100τμ επιφάνεια, δικαίωμα υπαγωγής σε ειδικό μητρώο επιχειρήσεων εστίασης που επιτρέπουν το κάπνισμα.
 γ. Ποσόστωση επιχειρήσεων που επιτρέπουν το κάπνισμα ανά δημοτικό διαμέρισμα, κοινότητα, δήμο ή περιφέρεια (θα μπορούσε να είναι για αρχή 40%, ποσοστό ανάλογο με αυτό των καπνιστών στην Ελλάδα – ενδεικτικά). Δυνατότητα κλήρωσης και εκ περιτροπής αναθεώρησης του μητρώου, όπου όλοι οι πληρούντες τις σχετικές προϋποθέσεις θα έχουν την δυνατότητα εκ περιτροπής να υπάγονται στο μητρώο.
 δ. Σταδιακή μείωση της ποσόστωσης των καταστημάτων καπνιστών. Όποια εταιρεία του μητρώου κλείνει δεν αντικαθίσταται. Νέες άδειες μόνο σε καταστήματα καπνιστών. Όσο μειώνεται η ποσόστωση, τόσο θα αυξάνονται τα τέλη/φόροι κλπ. Σκοπός είναι και ο περιορισμός των καταστημάτων του μητρώου σε ένα ποσοστό κάτω του 20% αλλά συγχρόνως και η αποφυγή δημιουργίας ολιγοπωλείου.
   ε. Αυστηρές προϋποθέσεις (δυνατοί εξαερισμοί, ιονιστές κλπ.) για επιχειρήσεις που επιθυμούν να ενταχθούν στο μητρώο επιχειρήσεων που επιτρέπουν το κάπνισμα.
 στ. Φοροαπαλλαγές, εισφοροαπαλλαγές, μειωμένα τέλη και άλλες διευκολύνσεις για καταστήματα που θέλουν να είναι αποκλειστικά για μη-καπνιστές και μεθοδευμένη καθοδήγηση των ανηλίκων προς αυτές τις επιχειρήσεις.
  ζ. Εστίαση των ελέγχων και της όποιας καταστολής στα καταστήματα καπνιστών (κλειστού χώρου) που επιτρέπουν την είσοδο σε ασυνόδευτους ανηλίκους και τους σερβίρουν αλκοόλ.
  η. Καθολική απαγόρευση του καπνίσματος σε ανηλίκους και δίωξη των γονέων τους.
 θ. Καθολική απαγόρευση του καπνίσματος στα εκπαιδευτικά ιδρύματα, ακόμη και στους υπαιθρίους χώρους, σε όλους, μαθητές και εκπαιδευτικούς. Επέκταση της απαγόρευσης και σε καταστήματα εστίασης που βρίσκονται σε ακτίνα μικρότερη των 100 μ από τον περίβολο του σχολείου. Απαγόρευση και της πώλησης καπνικών σε επιχειρήσεις – περίπτερα που βρίσκονται εντός της ακτίνας αυτής.
 ι. Εντατικοποίηση ενημερωτικών εκπαιδευτικών ενοτήτων για τις βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος και άλλων εθιστικών χρήσεων (αλκοόλ, ναρκωτικά κλπ.)
 ια. Απαγόρευση του καπνίσματος σε υπαιθρίους χώρους σημαντικών μνημείων και αρχαιοτήτων.
 ιβ. Περαιτέρω φορολογική επιβάρυνση εισαγομένων καπνικών προϊόντων. (ή αντιστρόφως, με φοροαπαλλαγές για ελληνικές εταιρείες). Το επιχείρημα των όποιων ευρωπαϊκών κανόνων και οδηγιών πρέπει να διεμβολισθεί μέσω παρεμβάσεων στα ευρωπαϊκά όργανα.